-4 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Әкиәт иленә сәйәхәт
30 Апрель 2021, 11:05
ӘКИӘТТӘ ҠУНАҠТА
АЛПАМЫША БАТЫР (ӘКИӘТ) ... ДАУАМЫАйһылыуға яусы ебәрә;– Һинең Алпамыша батырың үлде, мин һине аламын. Бер аҙнанан туй яһайбыҙ! – ти.Яусы килгәндән һуң Айһылыу бик ҡайғыра, көн илай, төн илай. Айһылыуҙың ай-вайына ҡуймай, туй яһарға булалар.Был ваҡытта инде Алпамыша батыр теге соҡорҙа ун ике көн ятҡан була. Айһылыуҙың иптәштәре, ун ике-ун бишләп ҡыҙ йыйылып, яланға еләккә сыҡҡан икән, ти. Еләк йыйып йөрөгәндә, улар ҡайҙандыр ер аҫтынан бер бәйет ишетәләр: Оҙон сәсле, ҡара ҡашлы Айһылыуым бар микән?Ялы-ҡойроғо ергә тейгән туры толпарым бар микән? – Ҡарабатырҙың эше генәлер, иҫән-һауҙар ошонан сыҡһам, күккә сөйөр инем үҙен, – тип һөйләнә үҙалдына үҙе Алпамыша батыр.Теге ҡыҙҙар тауышты юллап килеп, Алпамыша ултырған соҡорҙо килеп табалар.– Кем унда? – тип һорайҙар ҡыҙҙар.– Мин, мин. Мин Алпамыша батыр. Айһылыуым иҫән микән? Минең толпарым ҡайҙа йөрөй икән?
– Толпарың бында аҡланда юҡ. Айһылыуың йортта, иҫән, Ҡарабатыр туйға әҙерләнә, – тип яуаплайҙар ҡыҙҙар.
– Айһылыу килһен ине бында, ҡайтып әйтегеҙ әле, – тип ҡуша Алпамыша ҡыҙҙарға.
Тегеләр йүгерешеп ҡайтып китәләр ҙә, Айһылыу янына инен;
– Һөйөнсө, Айһылыу! Алпамыша батыр иҫән. Һине саҡыра үҙе янына, – тиҙәр.
Был ҡыҙҙарҙың әйтеп бөтөүе була, Айһылыу сығып та йүгерә. Күмәкләшеп, һә тигәнсе килеп тә етәләр соҡор янына. Айһылыуҙың сәсе бик оҙон булған була. Башын эйеп, Алпамыша соҡорона сәсен төшөрә. Ни ҡәҙәре оҙон булһа ла, Алпамышаның буйы етмәй.
– Минең толпарҙы табығыҙ, юҡһа эш насар, – ти Алпамыша.
Ҡыҙҙар толпарҙың таш келәттә бикле торғанын белгән була.
– Нисек тә булһа, келәттең асҡысын урлағыҙ, – тип өйрәтә Айһылыу ҡыҙҙарға.
Ҡыҙҙар, һаҡсыларҙы алдап-йолдап, асҡысты урлайҙар. Туй барған ваҡытта уйнап йөрөгән булып, һарайҙы асып ебәрәләр. Толпарҙың сабып сығыуы була, ҡыҙҙар, ҡурҡышып, сарылдашып ҡасып бөтәләр. Толпар, ер тетрәтеп, Алпамыша ятҡан ергә сабып бара. Сабып барып та етә, сүгәләй биреп, соҡорға ҡойроғон төшөрөп тә ебәрә. Алпамышаны һөйрәп сығара. Сыҡҡас, тиҙ генә толпарына атлана ла һарайға ҡарай саба батыр, һарайға етер алдараҡ атын ебәрә лә үҙе йәйәүләп ҡайтып инә. Был ваҡытта инде Айһылыуҙы сымылдыҡҡа япҡан булалар.
Алпамыша батырҙың һарайы ҙу-у-р була. Аш кухняләре генә ун ике урында икән, ти. Ҡайтһа, шуларҙың һәр ҡайһыһында аш өлгөрөп килә икән, ти. Хеҙмәтселәре Алпамышаны танымайҙар: һаҡал-мыйыҡ баҫҡан тегене.
– Ашығыҙ өлгөрәме әле. Асыҡтым, юлсыны ашатып ебәрегеҙ, – ти икән Алпамыша.
– Өлгөрә, өлгөрә, – тиҙәр хеҙмәтселәре.
Ҡарабатыр ун ике урындағы ашты тәмләп йөрөй, уның артынан төшөп, Алпамыша һәр ҡаҙандың ашын ашап бөтөрә йөрөй, ти. Һуңғы ҡаҙанды тәмләгәс, Ҡарабатыр, Һарайға инеп, аш көтөп ултыра, ти. Алпамыша батырҙың аҙаҡҡы ҡаҙанды ла ашап бөтөрөп килгәнен күреп, хеҙмәтселәр бик ҡурҡҡан, ти. Алпамыша тегеләргә, тауышланмағыҙ, тип бармаҡ ҡына янап ҡуя, ти.
Ашап бөткәс, Алпамыша Ҡарабатыр янына инә. Тегеһе танымай быны.
– Ҡарабатыр, һин ни эшләп ятаһың? Алпамыша терелеп сыҡҡан бит, әле ҡайтып килә, – ти Алпамыша батыр.
Ҡарабатыр, үҙен-үҙе йолҡҡоларҙай булып, батша янына бара.
– Һалдаттар бир, Алпамышаға ҡаршы сығам, – ти. Батшалыҡта күпме һалдат бар, шуны алып, Алпамышаға ҡаршы китә йәнә лә. Ә Алпамыша батыр бында ашап-эсеп йөрөй.
Алпамыша йәһәт кенә ҡырынып, йыуынып-сайҡанып ала ла, тимер кейемдәрен кейеп, ҡоралланып тышҡа сыға. Атын тиҙ генә ҡыл үтә һыҙғыртып алып, Ҡарабатырга ҡаршы китә.
Ҡарабатыр һалдаттарын стройға теҙеп кенә тора икән, Алпамыша батыр бының ядына саптырып килеп етә:
– Йә, Ҡарабатыр, әҙерһеңме майҙанға сығырға? – ти. – Мин һине, бик яҡшы итеп әҙерләнгәс, көтөп тораһыңдыр тин уйлаһам, һин ғәскәр менән ҡаршы тораһың икән дә, – ти.
Ҡарабатыр, юхаланып:
– Ҡайҙарҙа булдың? Ни арала ҡайтып еттең? – ти. һалдаттар ҙа аптырап ҡала: ысынында Алпамыша һалдаттары бит инде.
Алпамыша әйтә:
– Йә, етер, һин минең баштан көлөргә уйлағайның, килеп сыҡманы был эшең. Юхаланма юҡҡа, Айһылыуҙы табып килтер! – ти. Айһылыуҙы йәшергән булалар был саҡ.
Айһылыуҙы һә тигәнсе таптыра. Вәзирҙәренә әмер бирә:
– Ҡарабатырҙы зинданға ябып ҡуйығыҙ, кәрәк ваҡытта үҙем сығарырмын, – ти.
Алпамышаны һарайҙа бик яҡшы итеп ҡаршы алалар. Айһылыу илай.
Берҙән-бер көндө Алпамыша вәзирҙәренә:
– Һумала ҡайнатығыҙ! – тип әмер бирә. Һумала ҡайнағас, Ҡарабатырҙы зиндандан сығарта.
– Шул ҡайнап торған ҡаҙандан сумып сыға алһаң, йәшәрһең; сыға алмаһаң, шунда ҡалырһың инде, – ти Ҡарабатырга.
Ҡарабатыр бик ныҡ итеп ер тырнап илай ғәрлегенән. Алпамышаға башын эйеп, аяғына йығыла:
– Мине харап итмә! – ти. Алпамыша Ҡарабатырға:
– һин ҡурҡаҡ! – ти.
Майҙан йыйыла. Ошо майҙанда Алпамыша Ҡарабатырҙың башын ҡылыс менән сабып өҙә.
Алпамыша әле булһа Айһылыуы менән тора, һаман батыр булып йөрөй бирә, ти.
Читайте нас:
© 2024 «Аҡбуҙат» - Мәктәпкәсә йәштәге һәм башланғыс класс уҡыусылары өсөн әҙәби-нәфис журнал. Сайттағы мәҡәләләрҙе администрацияның ризалығы менән генә күсереп алырға рөхсәт ителә.
Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуған һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының Яҙыусылар союзы.
Баш мөхәррир Абдуллина Лариса Хашим ҡыҙы
Телефон
89659441892
Электрон почта
Адресы
г. Уфа, ул. 50 лет Октября, 13, 1 этаж
Реклама хеҙмәте
(347) 2927761
Редакция
(347) 2927761
Ҡабул итеү бүлмәһе
(347) 2927761
Хеҙмәттәшлек
89659441892
Кадрҙар бүлеге
8(347)272-42-07